Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) yeni yayımladığı Dünya Enerji Yatırımı 2025 raporuna göre, küresel enerji yatırımları 2025 yılında 3,3 trilyon dolara ulaşarak rekor kıracak. Jeopolitik gerginlikler ve ekonomik belirsizliklere rağmen yatırımlar artışını sürdürürken, temiz enerji teknolojilerine ayrılan sermaye, fosil yakıtların iki katına çıktı.

IEA verileri, enerji sektörüne sermaye akışının 2024’e göre reel olarak %2 artacağını ortaya koyuyor. Yaklaşık 2,2 trilyon dolarlık yatırım yenilenebilir enerji, nükleer, şebekeler, depolama, düşük emisyonlu yakıtlar, verimlilik ve elektrifikasyona ayrılırken, petrol, doğal gaz ve kömüre yönelen yatırım 1,1 trilyon dolarda kaldı.

Temiz Enerjide Büyük Sıçrama

Son beş yılda enerji dönüşümüne yönelik harcamalardaki hızlı artış, pandemi sonrası toparlanma paketleriyle ivme kazandı. Bu süreç yalnızca iklim politikalarıyla değil; ekonomik, teknolojik, endüstriyel ve enerji güvenliği kaygılarıyla da desteklendi. Özellikle Çin’in petrol ve gaz ithalatına bağımlılığını azaltma çabaları ve yeni teknoloji alanlarında liderlik arayışı dikkat çekiyor.

Hindistan’ın güneş enerjisi yatırımları hızla artarken, Avrupa ise Rusya-Ukrayna savaşı sonrası enerji güvenliği kaygılarıyla yenilenebilir yatırımlarını ivmelendirdi. ABD’de ise destekleyici politikalar ve Çin’in temiz teknoloji tedarik zincirlerindeki hakimiyetine karşı verilen yanıt, yatırımları artırdı.

Elektrik Çağı Başlıyor

Yatırım eğilimleri, hızla artan elektrik talebiyle şekilleniyor. Sanayi, soğutma, elektrikli mobilite, veri merkezleri ve yapay zekâ uygulamaları elektrik talebini yükseltiyor. 2025 yılında elektrik sektörüne yapılacak yatırımların 1,5 trilyon dolara ulaşması ve fosil yakıt yatırımlarını %50 geride bırakması bekleniyor.

Son beş yılda düşük emisyonlu enerji üretimine yapılan yatırımlar iki katına çıktı. Bu büyümede en güçlü itici güç, 2025’te 450 milyar dolara ulaşması beklenen güneş fotovoltaik yatırımları oldu. Çin’in gelişmekte olan ülkelere yaptığı panel ihracatı bu artışın ana unsuru haline geldi. Enerji depolamaya yönelik pil yatırımları ise 2025’te 66 milyar doları bulacak.

Fosil Yakıtlarda Yavaşlama, Nükleer ve LNG’de Canlanma

2025 yılında petrol arama ve üretim yatırımlarının %6 gerilemesi öngörülüyor. Bu, Covid-19 sonrası dönemin ilk düşüşü olacak. Doğal gaz yatırımları sabit kalırken, kömür yatırımlarında Çin ve Hindistan öncülüğünde artış sürüyor.

Öte yandan, nükleer yatırımlar son beş yılda %50 artışla 70 milyar doları aşarak yeniden yükselişe geçti. Küçük modüler reaktörler gibi yeni teknolojilere ilgi de büyüyor. LNG tesislerine yapılan yatırımların ise önümüzdeki yıllarda küresel kapasiteyi tarihi seviyelere çıkaracağı öngörülüyor.

Şebeke ve Altyapı Yatırımları

Elektrik talebindeki artış, şebekelere yapılan yatırımların önemini artırıyor. Dünya genelinde her yıl yaklaşık 400 milyar dolar şebekelere harcanıyor. Ancak izin süreçleri, trafo ve kablo tedarikindeki sıkıntılar ve gelişmekte olan ekonomilerdeki finansman sorunları ilerlemeyi yavaşlatıyor.

Bölgesel Görünüm: Çin Önde, Afrika Geride

Çin, küresel enerji yatırımlarında açık ara lider konumunu koruyor. Ülkenin temiz enerji yatırımlarındaki payı on yıl önce %25 iken bugün %33’e çıktı. Hindistan ve Brezilya da güneş, rüzgâr, biyoenerji ve petrol yatırımlarıyla yükselişte.

Buna karşın Afrika, dünya nüfusunun %20’sini barındırmasına rağmen küresel temiz enerji yatırımlarından yalnızca %2 pay alabiliyor. Yüksek borçlanma maliyetleri ve finansmana erişim zorlukları bölgedeki enerji dönüşümünü sekteye uğratıyor.

Teknoloji ve Finansman Dinamikleri

Son yıllarda yapay zekâ yatırımlarının hızla artması, temiz enerjiye yönelik risk sermayesini gölgede bıraktı. 2024’te yapay zekâya 84 milyar dolar yatırım yapılırken, bu rakam temiz enerjiye ayrılan sermayenin üç katına ulaştı.

Bununla birlikte, temiz enerji teknolojilerinin maliyetlerindeki düşüş eğilimi sürüyor. Çin’de güneş paneli fiyatları 2022’den bu yana %60 gerilerken, rüzgâr türbini fiyatları %50 düştü. Ancak şebeke malzemelerinde artan talep nedeniyle fiyatların yükseldiği gözleniyor.

IEA raporu, COP28’de belirlenen hedeflere ulaşmak için temiz enerji yatırımlarının mevcut seviyesinin iki katına çıkarılması gerektiğini vurguluyor. Bu bağlamda, COP29’da açıklanan Bakü-Belem Yol Haritası, gelişmekte olan ekonomilerde düşük emisyonlu projeler için 2035’e kadar 1,3 trilyon dolarlık finansman sağlanmasını hedefliyor.

Sonuç olarak, enerji yatırımlarında yönelim “Elektrik Çağı”nın başlangıcına işaret ediyor. Çin liderliğinde yükselen temiz enerji yatırımları, küresel enerji güvenliği ve sürdürülebilirliği için belirleyici olmaya devam edecek.