Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), “2030’a Kadar Sıfır Karbona Hazır Binalar için Teknoloji ve İnovasyon Yolları” isimli bir rapor yayınlandı. Rapora göre, binaların karbondan arındırılması, davranış ve teknoloji değişimlerini teşvik etmek için sert ve acil politikalar gerçekleştirilmeli. İnovasyon stratejileriyle desteklenen temiz enerji teknolojilerinin ve davranışsal değişimlerin inşaat sektöründe hızla yaygınlaşması, 2030 yılına kadar karbondioksit (CO2) emisyonlarını önemli ölçüde azaltırken sıfır karbonlu bina stoku hedeflerine ulaşılmasının da yolunu açmaktadır.

IEA’nın 2050 yılına kadar dönüm noktası olan Net Sıfır: Küresel Enerji Sektörü İçin Bir Yol Haritası, hedeflere ulaşmak için gereken 400’den fazla enerji teknolojisi ve stratejileri özetliyor. Bu raporda, IEA Teknoloji İşbirliği Programlarından uzmanlar (TCP’ler), zorlukların nasıl üstesinden gelineceğine dair stratejik vizyonları inceliyor ve NZE Senaryosunda özetlenen 2030 yılına kadar binalar için gerekli kilometre taşlarını sağlamaya yardımcı olmak için gereken teknoloji çözümleri, inovasyon stratejileri ve politika araçları için öneriler sunuyor.

IEA’nın NZE senaryosuna göre, küresel bina taban alanının önümüzdeki 30 yıl içinde %75 oranında büyüyeceğini ve artışın yaklaşık %80’inin gelişmekte olan pazarlarda ve gelişmekte olan ekonomilerde olacağını öngörüyor. Yüzyıl ortasına kadar enerji talebindeki önemli artışa rağmen, inşaat sektöründen kaynaklanan toplam doğrudan emisyonların keskin bir şekilde daralması, 2020’de yaklaşık 3 Gt’den 2030’da 2 Gt’nin altına ve 2050’de sadece 120 Mt’a düşmesi gerekiyor. NZE Senaryosunda küresel inşaat sektörünün dönüştürülmesinde önemli bir kilometre taşı, tüm yeni ve güçlendirilmiş binaların 2030 yılına kadar sıfır karbona hazır seviyelerde olması çağrısında bulunuyor. Enerji verimliliği ve elektrik üretiminin karbondan arındırılması konusundaki ek ilerlemeye rağmen, bu önlemler şu ana kadar, son on yılda ortalama %1 oranında artan bina operasyonlarından kaynaklanan CO2 emisyonlarındaki artışı durdurmak için yeterli değil. 

Günümüzde yapı sektöründe bulunan teknolojiler teorik olarak NZE Senaryosunda 2030’a kadar gerekli olan emisyon azaltımlarının neredeyse tamamını sağlayabilecek durumda olsa da teknolojilerin karmaşık yapısı uygulamaları zorlaştırıyor. Üstesinden gelinmesi gereken temel sorunlar arasında temiz, esnek ve verimli bina teknolojilerinin satın alınabilirliğinin artması ve piyasada bulunurluğu, etkili politika çerçevelerinin geliştirilmesi ve enerji sistemlerinin kapsamlı dönüşümü için temel bir ön koşul olan tüketicilerde zorlu davranış değişiklikleri yer alıyor. 

IEA’nın raporunda yer alan son veriler, yaklaşık 80 ülkenin zorunlu veya gönüllü enerji bina yönetmeliklerine sahip olduğunu ve birçoğunun inşaat uygulamaları, malzemeleri ve teknolojilerindeki standartların sürekli gelişimini yansıtacak şekilde bunları güncellediğini gösteriyor. 

IEA’nın sunduğu raporda stratejiler ve öneriler de yer alıyor. 

Pazar Oluşturma ve Standartlar

Neredeyse Sıfır Enerjili Binalara (nSEB) yönelik bina kodlarını gözden geçirin ve yükseltin

Bu konuda sunulan politika önerileri, yeni ve yenilenmiş bina kodları ile mevcut binalar için bina kodları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bina düzeyinde ve bölge ölçeğinde (depolama, akıllı sayaçlar, EV şarj cihazlarının ve ısı pompalarının ön kablolaması ve kurulumu) dağıtılmış enerji kaynaklarını (DER) ve esneklik gereksinimlerini içerecek şekilde akıllı şebeke hazırlık göstergelerini tanıtılmalıdır. Ayrıca ısı pompaları, aydınlatma, güneş enerjisi ve HVAC gibi ekipman ürün verimliliği standartlarının sıklığı artırılmalıdır. Mevcut binalar içinse binaların güçlendirilmesi için yasal zorunluluklar belirlenmelidir. 

Bina kodlarının uygulanmasını, izlenmesini ve uyumluluğunu iyileştirin

Yapılan araştırmada bina kodlarının iyileştirilmesi noktasında yer alan öneriler şu şekildedir: İdareler, mimarlar, mühendisler ve inşaatçılar üzerindeki yükü azaltabilecek uygulamaların gözden geçirin ve hem izleme hem de kontrol için dijitalleşmeden yararlanın. Belgelendirme araçlarının geliştirilmesi, izlenmesi ve uyumluluğu konusunda hükümetler arası iş birliğini kurun. nSEB tedarik spesifikasyonlarını geliştirin.

Standartları ve iletişim protokollerini tanıtmak ve güncellemek

Standartlar ile iletişim protokollerinin tanıtılıp güncellenmesi araştırmada yer alan diğer bir stratejiyi oluşturuyor. Bu noktada ise yapı profesyonellerine kullanıcıları ve bina sahiplerini binalar, bölgesel enerji ağları, akıllı ısı pompaları, LED’ler ve kişisel çevre kontrol sistemleri gibi bireysel teknolojiler için performans düzeyleri hakkında bilgilendirme ve sertifika çalışmalarını artırmaları öneriliyor. Ayrıca tesisatçılar için enerji depolama sistemleri ve ısı pompaları noktasında güvenlik kodlarının oluşturulması da öneriler arasında yer alıyor. Dayanıklılık, kolay bakım, kullanım ömrü yönetimi ve döngüselliği (özellikle yalıtım, ısı pompaları, PV'ler ve merkezi ısıtma ve soğutma sistemleri ile ilgili) sağlamak için standartları tanımlayın. Birlikte çalışabilirliği artırmak ve enerji sistemi yönetimini kolaylaştırmak için standart, açık, ortak ve paylaşılan iletişim protokollerini teşvik edin.

Temiz ve verimli bina teknolojileri için piyasa koşullarını yaratın

Binalarda ve merkezi ısıtmada fosil yakıtları aşamalı olarak kaldırın ve binalarda yenilenebilir enerji hedefleri getirin. Değişken üretim ve talep arasında denge sağlamak için gereken akıllı kontrollerin ve enerji depolamanın daha iyi devreye alınması için esneklik piyasası mekanizmalarını kolaylaştırın.

Elektrik şebekesi üzerindeki stresi azaltmak ve bina teknolojilerinin çalışmasını optimize etmek için akıllı sayaçların cihazlar ile şebeke arasındaki dijital iletişimin entegrasyonunu kolaylaştırın.

Planlama Araçları

Yerel tasarım ve planlamaya entegre ve bütünsel yaklaşım

Temiz teknolojileri (güneş termal/fotovoltaik/pasif, ısı pompaları, bölgesel enerji, EV’ler vb.) düzenli planlama uygulamalarına kapsamlı bir şekilde entegre edin. Yaşam döngüsü enerji maliyeti ölçümlerini uygulayarak enerji verimliliği, düşük emisyonlu teknolojiler ve esneklik önlemlerini binalarda ve bölge düzeyinde yenileme planlarında birleştirmek için araçlar geliştirin. Veri toplama kampanyalarını uygulayın ve binaların enerji ve emisyon performansını değerlendirmek için veri toplama ve işlemeyi etkinleştirecek protokolleri tanımlayın.

Bina ortamını enerji altyapısı planlamasının bir parçası haline getirin

Varsayılan altyapı, depolama ve yenilenebilir enerji operasyon potansiyeli ile entegre olacak planlar geliştirin. Açık ve kesin yatırım sinyalleri oluşturmak için DHC/çatılar/kamusal alanların yenilenebilir ve atık ısıyı entegre etme potansiyelini belirleyin. Elektriğin dengelenmesi için bölgesel enerji ağları, depolama ve kontrol sistemlerinin rolü için değer yaratın.

Binalarda depolama ve dağıtılmış yenilenebilir enerji kurulumlarının yanı sıra binalarda ve merkezi ısıtma ağlarında ısı pompalarının konuşlandırılmasıyla elektrik şebekesi yükseltmesini ve genişletmesini koordine edin.

Karbondan arındırma hedeflerini iklim taahhütleriyle koordine ederek, enerji altyapısı (örn. bölgesel ısıtma ağının genişletilmesi, gaz şebekesinin hizmetten çıkarılması) ve temiz binalar enerji teknolojisi ile el ele gelişen değişken yenilenebilir kaynaklar için uzun vadeli planlama kesinliği sağlayın. Temiz enerji teknolojisi geliştirme ve dağıtım yol haritalarını oluşturun ve izleyin.

Ekonomik ve Finansal Araçlar

Teknoloji dağıtımını hızlandırma

Yaşam döngüsü açısından temiz enerjiyi en uygun maliyetli çözüm haline getirin. nSEB standartlarını karşılamak için gereken teknoloji ve malzemeler üzerindeki satın alma teşvikleriyle bağlantılı olarak tüketicilerin ön maliyetlerini azaltın. Yenileme planlarının bir parçası olarak ısıtma ve soğutma, depolama ve akıllı sayaç kurulumu için temiz enerji teknolojilerini dahil edin. PV, LED, ısı pompaları gibi temiz enerji teknolojileri üretmek için yerli girişimleri teşvik edin. Temiz enerji teknolojilerinde zaten verilmiş sübvansiyonlarda geriye dönük değişikliklerden kaçının.

Ekonomik ve Finansal Araçlar

Yenilikçi iş modellerini etkinleştirin

Temiz teknoloji dağıtımını hızlandırmak için elektrik perakendecileri ile ortak sözleşmelere izin verin ve genel olarak kamu hizmetlerinin temiz teknoloji tabanlı hizmetler önermesine izin verin. PV sahipleri ve esneklik sağlayıcılar için yerel bir nakliye maliyeti ile hedeflenen şebeke nakliye maliyetlerine izin verin.

Dağıtılmış yenilenebilir üretimin çapraz satışını ve üreticiler ile alıcılar arasında gerçek zamanlı müzayedeleri veya teklifleri etkinleştirin. Özellikle düşük gelirli hanehalkı segmentleri için, son kullanıcıya ait olmak yerine kamu kuruluşlarından kiralanan yüksek verimli temiz teknolojiler aracılığıyla döngüsel ekonomiyi destekleyin.

Düşük gelirli sakinler için uygun fiyat

Enerji tadilatları ve fosilsiz projeler için sübvansiyonları, düşük gelirli sakinler için enerji tasarruflu ısıtma ve soğutmayı (yani ETS ve vergilerden elde edilen geliri kullanarak) hedefleyin. Uygun fiyatlı konut sağlamak için tüm bina yaklaşımının tasarlanmasına izin veren araçlar (krediler, fonlara erişimi kolaylaştırın) kullanın. Binaların enerji verimliliği yatırımlarını geri ödemek için enerji maliyeti tasarrufunu kullanın (örneğin, kiracılar veya nakit akışı kısıtlaması olanlar için).

Eğitim ve Öğretim

Son kullanıcı farkındalığı ve kabulü

nSEB’in daha geniş faydalarını (sağlık, çevresel, sosyal) vurgulamak, kodların uygulanmasını ve sıkılığını desteklemek için bilinçlendirme kampanyaları uygulayın. Hedef bölgelerde örnek olaylar kullanarak kanıt sunun. 

Son kullanıcıları temiz enerji teknolojisi fırsatları (HP, PV, LED, davranış değişiklikleri) hakkında bilgilendirmek ve desteklemek için yerel enerji masalarını, ev raporlarını ve bilgi platformlarını teşvik edin.

Tüm paydaşlar için kapasite geliştirme

nSEB’leri (yeni ve yenilenmiş) oluşturmak/yükseltmek için eğitim ve beceri paketleri geliştirin. İlgili tedarik zincirleri boyunca paydaşlar için (özellikle tasarımcılar, inşaatçılar ve montajcılar) eğitim, nitelikler ve profesyonel uygulama sertifika kodlarını teşvik edin. Bir grup uzmanın merkezi olarak konumlandığı ve teknolojilerin tasarımını, kurulumunu ve bakımını yönettiği özel “tek noktadan mağazalar” (örn. ısı pompaları, PV, ES için) oluşturun.

Şehirleri “eşleştirme” (örn.bölgesel ısıtma, yenileme) gibi bilgi paylaşım programları oluşturun.

Şehirler ve Topluluklar Üzerine Yeni Teknoloji İşbirliği Programı – IEA Cities TCP

Şehirlerin ve Toplulukların Karbondan Arındırılmasına İlişkin IEA Teknoloji İşbirliği Programı (TCP) (IEA Cities TCP), şehirlerin bina stokunun, enerji ve mobilite arzının CO2 nötr sistemlere dönüştürülmesini desteklerken, aynı zamanda son kullanıcı için yüksek bir yaşam kalitesi sunar.

IEA Şehirler TCP aşağıdakileri sağlamayı amaçlamaktadır:

1.    kentsel dekarbonizasyon çabalarını desteklemek için bilimsel ve kanıta dayalı bilgiler, araçlar ve öneriler,

2.    araştırmacılar ve şehir uzmanları için aşağıdakilere güçlü bir şekilde odaklanan uluslararası bir forum ve iletişim kanalı:

•    inovasyonla ilgili projeler,

•    kentsel enerji ve mobilite sistemi dönüşümü,

•    her alanda yeniliği paylaşmak için TCP’ler ile en iyi uygulamaları paylaşmak ve kaynakları bir araya getirmek için TCP’ler ve uygulayıcılar arasındaki değişim.

IEA Şehirleri TCP 2022’de yürürlüğe girdi. İlk Yürütme Kurulu toplantısı Eylül 2022de yapıldı.