Türkiye ekonomisi, tüm dünyada hissedilen pandemi ve Rusya-Ukrayna savaşının yarattığı olumsuzluklarla mücadele ederken, yılın hemen başında yaşanan Kahramanmaraş deprem felaketinin etkisi altında kalmıştır. Ekonomide yaşanan bu sıkıntılı süreç ile birlikte, inşaat sektörü de; artan döviz kuru, enerji ve emtia fiyatlarındaki yükseliş, tedarik zincirindeki sıkıntılar ve özellikle deprem felaketinin ardından iyice belirginleşen ara eleman sıkıntıları nedeniyle zor bir dönemden geçmektedir. Son iki yılda inşaat sektörünün temel girdi maaliyetlerinde %335 düzeyine varan, tarihte benzeri görülmemiş artışlar yaşanmıştır. İşçilikte yaklaşık %300, çimentoda %441, mazotta %391, asfaltın ana maddesi olan bitümde %227, inşaat demirinde %159 düzeylerine ulaşan bu artışlar sektörümüzün en temel sorunları haline gelmiştir. Ayrıca makine/ekipman satın alma ve kiralama bedellerinde de özellikle deprem sonrası yaşanan yoğun talep yüzünden olağanüstü artışlar görülmüştür.

Bunun yanı sıra hem müteahhitlerin hem de tüketicilerin yaşadığı finansmana erişim sorununun yarattığı darboğaz, konut sektöründe yavaşlamaya neden olmuştur.  TCMB’nin faiz artırımı kararları da konut kredilerini yükseltmektedir.  Konut kredi faizleri yükseldiği için konutların satılmayacağı kaygısı, konut üreticilerinin yeni projelere başlamasını engellemektedir. Bu durum ise konut sektöründe arzın azalmasına, yükselen kiralara ve kiracı-ev sahibi sorunlarına sebep olmaktadır. Konut satışlarında düşüş de istatistiklere yansımaktadır.  Nitekim Ocak-Ekim döneminde, bir önceki yıla göre %14,3 oranında kayıpla, %70’i ikinci el olmak üzere, toplam 993 bin 835 konut satılmıştır. Yılın hemen başında yaşadığımız yüzyılın felaketi Kahramanmaraş merkezli depremler ile sarsıldık. Hayatını kaybedenlere bir kez daha Allah’tan rahmet diliyorum. Haberi aldığımız ilk andan itibaren tüm üyelerimize çağrıda bulunarak, iş makinelerini deprem bölgesine sevk etmelerini istedik. Aynı zamanda kamu ile de bir araya gelerek, başta iş makinesi olmak üzere her türlü ihtiyacın karşılanması için üyelerimiz ile köprü görevi gördük.

Yıl boyunca yabancı ülkelerin temsilcileriyle görüşmelerimiz sürdü. Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif, Suudi Arabistan Belediye, Kırsal İşler ve Konut Bakanı Majed Al Hugail, Malta Ulaştırma, Altyapı ve Büyük Projeler Bakanı Aaron Farrugia, Fransa Cumhurbaşkanı Ukrayna Özel Temsilcisi Pierre Heilbronn, Suudi Arabistan kamu otoriteleri ile görüşmeler gerçekleştirilerek, Türk müteahhitlerin proje tamamlamadaki başarısı ve kalitesi hakkında bilgiler verildi. Aynı zamanda üçüncü ülkelerde iş birliği fırsatları da ele alındı.

Öte yandan Saudi Aramco yetkilileri ile bir araya gelinerek Türk müteahhitlerin yurtdışındaki iş potansiyelini artırmak için görüşmeler gerçekleştirildi. Dünya çapında referans alınan inşaat sektörü dergisi ENR’ın (Engineering News Record), her yıl müteahhitlerin bir önceki yılda ülkeleri dışındaki faaliyetlerinden elde ettikleri gelirleri esas alarak yayımladığı “Dünyanın En Büyük 250 Uluslararası Müteahhidi Listesi”nde bu yıl da 40 firma ile yer alarak ikinciliğimizi koruduk. Ayrıca bir önceki yıl ENR listesine giren müteahhitlerimizi Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın katıldığı tören ile ödüllendirdik.

2024 yılı için sektöre dair öngörüleriniz, hedefleriniz ve TMB olarak gerçekleştirmeyi planladığınız projeleriniz nelerdir?

Cumhurbaşkanlığı’nın, 2024-2026 dönemine ilişkin yatırım programı hazırlıkları ile ilgili genelgesi, Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı. Genelgede “Tasarruf tedbirleri kapsamında zorunlu haller dışında 2024 yılı yatırım programına yeni proje alınmayacaktır” denildi. Bu karar kamuya iş yapan müteahhitlerimizin 2024 yılında kamudan yeni proje alamayacağını göstermektedir. Bu nedenle 2024 yılının Türk müteahhitlerinin yurt dışındaki başarılı işlerine daha fazla önem verdiği bir yıl olacağını öngörmekteyiz.

Türkiye Müteahhitler Birliği olarak yurtdışında yıllık 20 milyar dolarlık, orta vadede ise yıllık 50 milyar dolarlık yeni proje üstlenme hedefimiz bulunmaktadır. Bu hedef doğrultusunda çalışmalarımıza devam etmekteyiz.

Körfez ülkeleri ile siyasi ilişkilerin ısınmasının ardından ekonomik ilişkilerde de düzelme yolunda önemli adımlar atılmaktadır. Hedefimiz 2024 yılında özellikle Suudi Arabistan’da yeni projelere imza atmaktır. Öyle ki Temmuz ayında Ankara’da ağırladığımız Suudi Arabistan Belediye, Kırsal İşler ve Konut Bakanı Majed Al Hugail başkanlığındaki Suudi heyet, ülkenin 2030 vizyonu kapsamında belediyelerle ilgili projeler için 100 milyar doları aşkın, konut projeleri için de yaklaşık 50 milyar dolar tutarında bütçe ayrıldığını söylemişti. Bu bütçeden Türk müteahhitlerin de önemli bir pay alacaklarına inanmaktayız.

Ayrıca Irak’ın Kalkınma Yolu projesi bulunmaktadır. Basra Körfezi’nden Türkiye’ye kadar uzanacak olan kara ve demiryolu ağı, Avrupa ile Basra’yı birbirine bağlayacak. Bu önemli projede Türk müteahhitlerinin yer alacağına şüphemiz yok. Ayrıca Irak’ta hastane, okul gibi projelere de yine Türk müteahhitler imza atacaktır.

Son olarak eklemek istedikleriniz var mıdır?

İnşaat maliyetlerinde yaşanan olağanüstü artış, sadece konut sektörünü etkilemekle kalmamakta; kamuya iş yapan müteahhitleri de yakından ilgilendirmektedir. Kamu yatırımları için ayrılan ödenek yetersizliği, hak ediş tahsilatlarındaki gecikmeler, krediye erişimdeki kısıtlar ve sektörde kalifiye işgücü bulunmaması sorunlarıyla boğuşan kamu projeleri üstlenmiş müteahhitlik firmaları, işlerini devam ettiremeyecek noktaya gelmiştir. Bu nedenlerle Anadolu’da teminatları irat kaydedilerek meslekten yasaklı hale getirilmiş 9 binden fazla kamu müteahhidi bulunmaktadır. Kamu idareleri, mevcut projeleri önceliklendirerek sadece kısa sürede bitirilebilecek ve elzem olan projelere kaynak ayırmalı, kalan projelere tasfiye hakkı vererek bütçeyi deprem bölgesi gibi öncelikli projelere aktarmalıdır. Diğer bir ifadeyle, kamu müteahhitlerimiz ayakta kalabilmek için fiyat farkı, tasfiye ve süre uzatımı düzenlemeleri beklemektedir. Özellikle tasfiye konusunda atılacak adımlar açıklanan yatırım programının hedeflerine erişimi kolaylaştırırken, deprem bölgelerinde konut üretiminin hızlandırılmasına da dolaylı katkıda bulunacaktır.